مجله اینترنتی ایمنی، امداد و نجات، آتش نشانی و مدیریت بحران
مقدمه
با پیدایش صنایع و کارخانجات، ضرورت تأمین ایمنی آن‌ها نیز به یکی از الزامات اساسی و کاربردی تبدیل شد. گرچه آتشنشانی های شهری کماکان در صف اول رسیدگی به فوریت های ایمنی هستند، لیکن ایجاد پایگاه آتشنشانی و اختصاص نیروی زبده و خصوصاً آشنا به فرایندهای صنعتی، توانست ضمن تدارک بسترهای پیشگیرانه از حریق، با حضور به موقع نسبت به جلوگیری از گسترش هرگونه آتشسوزی به فضای خارج از کارخانجات اقدام نماید. با نگاهی به بسیاری از صنایع که دارای ایستگاه آتشنشانی هستند و مطالعه فعالیت های نیروهای ایمن سازشان، به وضوح می‌توان به اهمیت حضور آن‌ها و اینکه قطعاً هرگونه هزینه گذاری برای آن‌ها توجیه پذیر و به منفعت مجموعه است، مشاهده کرد. البته وقوع تعداد بسیارکم حریق که می‌تواند حاصل تدابیر پیشگیرانه جدی باشد، موجب گردیده تا در مواجهه با آتش سوزی های بزرگ، بهره وری بهینه از امکانات، نیروهای عملیاتی و اختیارات قوی صورت نپذیرفته و در مواردی، واماندگی و استیصال بر صحنه حادثه حکمفرمایی نماید.
لذا توصیه اکید کارشناسان خبره حریق صنعتی بر این است که با تدارک سناریوهای مستمر و جدی (و نه سناریوهای کودکانه که بیشتر موجب تلطیف روحیه مدعوین مانور می‌گردد تا نشان دهنده اقتدار نیروهای عملیاتی در مواجهه با حوادث) نسبت به کارآزمودگی نیروهای عملیات آتشنشان صنعتی اقدام کرد. در ذیل مروری بر آتشنشان صنعتی و وظایف وی می‌گردد تا در مجالی دیگر هرکدام از آن‌ها مورد بررسی قرار گیرد.
آتشنشان صنعتی کسی است که بتواند از عهده شناسایی حریق‌ها، روش های اطفاء و به کارگیری مواد اطفایی مناسب با نوع حریق، امحاء مواد خطرناک، امدادرسانی، تهیه گزارش آتشسوزی و سعی در کاهش خسارات حوادث غیرمترقبه برآید.
اهم وظایف آتشنشان صنعتی عبارت است از:
– آشنایی با مبانی بروز حریق شامل: شناخت واژه‌ها و اصطلاحات متداول همچون اکسیداسیون، احتراق، انفجار، نحوه بروز، عوامل بروز (هرم حریق)، روش های انت (گسترش)، علل وقوع، طبقه بندی آتش سوزی‌ها
– آشنایی با تکنیک‌ها و تاکتیک های کنترل حریق شامل: شناخت انواع سیستم‌ها و تجهیزات کشف، اعلام و اطفای حریق و اصول سرویس و به روزنگهداری آن‌ها، شناخت انواع مواد اطفاء حریق، شناخت تجهیزات و ادوات مبارزه با حریق و روش های به کارگیری آن‌ها
– آشنایی با مبانی پیشگیری از حریق شامل شناخت مفاهیمی همچون، پیشبینی و پیشگیری، ایمنسازی صنعتی شامل:
ایمنی منابع انسانی، ایمنی تولید و ایمنی خدمات تولید، شناسایی نقاط خطرزا و خطرپذیر، ارائه و اجرای طرح های ایمنسازی
– آشنایی کامل و توانایی انجام کلیه اعمال در فرایند کنترل حوادث آتش سوزی شامل: شوک، سرکوب شعله، مهار حریق، آبرسانی، جداسازی، لکه گیری و دیگر فعالیت های جانبی
– آشنایی کامل و توانایی انجام کلیه اعمال در فرایند کنترل حوادث شیمیایی شامل: مهار نشت، انسداد مجاری خروج،
خنثی سازی، پاکسازی، تهویه و دیگر فعالیت های جانبی
– آشنایی کامل و توانایی انجام کلیه اعمال در فرایند کنترل حوادث رانندگی شامل: ایمن سازی، خارج نمایی مصدوم یا جسد، پاکسازی صحنه و دیگر فعالیتهای جانبی
– آشنایی و توانایی انجام عملیات در فرایند کنترل حوادث صنعتی ازجمله: قطع ناگهانی شریان های انرژی، حوادث چاه، حوادث سقوط فرد، ابزار یا ماشین، تخریب یا ریزش کنترلنشده و سایر مواردی که نیاز به اجرای عملیات ایمن سازی باشد.
– آشنایی و توانایی انجام کلیه اعمال در فرایند کاهش پیامدهای حوادث طبیعی از جمله: سیل، زلزله، رانش زمین، طوفان، بارش های شدید تگرگ و برف، رعد و برق، سرما یا گرمای شدید، اپیدمی بیماری های خطرناک و سایر مواردی که نیاز به اجرای عملیات ایمن سازی باشد.
– آشنایی و توانایی انجام کلیه اعمال در فرایند کنترل پیامدهای حوادث غیرطبیعی از جمله: بمباران یا بمب گذاری، شورش و بلوا، تروریسم بیولوژیکی، سرقت مسلحانه، خودکشی و سایر مواردی که نیاز به اجرای عملیات ایمن سازی باشد.
– آشنایی و توانایی سرویس، به روزنگهداری و هدایت انواع خودروهای عملیاتی (رانندگی عادی و اضطراری)
– آشنایی و توانایی سرویس، به روزنگهداری و استفاده اصولی از انواع خاموش کننده های دستی
– آشنایی و توانایی سرویس، به روزنگهداری و استفاده اصولی از انواع جعبه های آب آتشنشانی (firebox)، هایدرانت‌ها و مونیتور‌ها
– آشنایی و توانایی انجام کمک های اولیه و برخورد با صحنه های تألم آور (اجساد، اندام ققطعشده و…)
– آشنایی و توانایی به روزنگهداری و استفاده اصولی از تجهیزات اطلاعرسانی و ارتباطی مانند: بلندگو، آمپلی فایر، بیسیم، پیجر و…
– آشنایی با شیوه های مسیریابی و مسیرسازی (گشایش معابر)
– آشنایی و اجرای تاکتیک های ارتباط و هماهنگی گروهی در عملیات (علائم اخباری دستی، اشارات و…)
– توانایی انشای انواع مکاتبه اداری شامل: گزارش حادثه، گزارش تخلف ایمنی، گزارش بازدید و…
– آشنایی با مفاهیم، اصطلاحات و نحوه اجرای طرح های مدیریت شرایط اضطراری و مدیریت بحران
– توانایی برقراری ارتباط و آموزش مفاهیم ایمنی به کارکنان مجموعه و پاسخگویی به سوالات و استعلام های ایمنی
– آشنایی با مقررات و آئین نامه های شغلی و توانایی اجرای آن‌ها باتوجه به حدود اختیارات ٣
– آشنایی با مقررات و آئین نامه های اداری و رعایت کامل آن‌ها
– آشنایی با تدابیر انتظام محیطی (S ۵، کایزن، ۶ سیگما و…)
– آشنایی با اصول و مبانی حفاظت فیزیکی، حفاظت اسناد و گفتار و هماهنگی کامل با کارکنان حراست
– آشنایی با اصول و مبانی انبارداری (مواد اولیه، محصول)، مدیریت حمل و نقل، نگهداری ضایعات، خدمات فنی (برق، تأسیسات، پیمانکاری)، ساماندهی پسماند و پساب و دیگر کلیاتی که برحسب نوع صنعت، ضروری است آتشنشان صنعتی بداند.
– آشنایی با نحوه راهبری و استفاده از لیفتراک، لودر و اپراتوری جراثقال‌ها در مواقع اضطراری
– آشنایی با اصول بررسی علل حریق و حوادث
– آشنایی با اصول و مبانی استاندارد‌ها و گواهینامه های داخلی و بین المللی مانند: ISO ۱۴۰۰۱، OHSAS ۱۸۰۰۰،
ISIRI
و دیگر موارد مواردی که ذکر شد اهم وظایف و الزاماتی بود که یک آتشنشان صنعتی می‌بایست ضمن اشراف کامل به آن‌ها، از ذوق، استعداد و هوش خود نیز برای مواجهه اصولی با مواقع دیگری که نیاز به حضور وی می‌باشد، استفاده نماید. اگرچه می‌طلبد که درصورت نیاز به جذب آتشنشان صنعتی، کلیه فاکتورهای فوق در تعیین صلاحیت وی وضع گردد، لیکن ضروری‌تر آن است که با رسیدگی به وضعیت آتشنشانان صنعتی موجود، چه به لحاظ تأمین امنیت کاری و چه به لحاظ تأمین دانش لازم، نسبت به افزایش ضریب ایمنی و بالطبع کاهش میزان حریق و حوادثی که هماکنون به یکی از مهم‌ترین دغدغه های مدیران صنایع در کشور تبدیل شده است، اقدامات بایسته اعمال گردد.
نوشته: مهندس احمد حسن زاده، کار‌شناس سیستم های اعلام و اطفای حریق
فروشگاه اینترنتی الو ۱۲۵