مجله اینترنتی ایمنی، امداد و نجات، آتش نشانی و مدیریت بحران
http://mag.alo125.com/آتش-سوزی-عامل-اصلی-تخریب-جنگل-ها/
صفحه اول گزارش و مقاله آتش سوزی عامل اصلی تخریب جنگلها

آتش سوزی عامل اصلی تخریب جنگلها

۲۹ آبان ۱۳۹۲ ●  گزارش و مقاله

forest-fire.img_assist_custom-480x640 (1)

مقدمه

عوامل چندي موجب تغييرات كمي و كيفي درجنگل­ها شده كه برخي از آنها عبارتند از: انقراض طبيعي، بلاياي طبيعي همچون: آتش­سوزي، سيلاب، تراکم جمعيت، آفات و بيماري­هاي گياهي. در ميان عوامل مخرب، آتش‌سوزي يكي از عوامل اصلي تخريب اکوسيستم­ها شناخته شده است كه سالانه خسارت قابل ملاحظه­اي را وارد مي­سازد. آتش سوزی در جنگل­هاي طبيعي، گذشته از نابودسازي ذخاير ژنتيکي، سير تکاملي جنگل را در رسيدن به اوج خود (Climax) به تأخير مي­اندازد و در جنگل­هاي طبيعي يا دست­کاشت علاوه بر تخريب محيط­زيست که موجب بروز ناهنجارهایي در موجودات زنده مي­شود، هزينه سنگين بازسازي را بر جامعه تحميل مي­کند.

انواع آتش‌سوزی‌های جنگلی

1ـ آتش‌سوزی زمینی

آتش سوزی زمینی نه فقط مواد آلی موجوددر خاک جنگل و مواد تجزیه نشده آن را بمصرف می‌رساند بلکه قشر زیرین خاک را نیز می‌سوزاند.

2ـ آتش‌سوزی سطحی

آتش‌سوزی سطحی پوشش مرده و سطحی را که از گیاهان و نهال‌های کوچک تشکیل شده است می‌سوزاند و معمولی‌ترین نوع آتش‌سوزی است که در جنگل‌ها رخ می‌دهد.

3ـ آتش‌سوزی تاجی

آتش‌سوزی تاجی در تاج درختان و نها‌ل‌ها رخ داده وتاج آنها را می‌سوزاند. آتش‌سوزی‌های تاجی غالباً در انواعی از درختان رخ می‌دهد که دارای شاخه و برگ سریع الاشتعال می‌باشند لذا جنگل‌های مخروطی بیش از جنگل‌های غیر مخروطی در معرض خطر حریق تاجی قرار دارند.

عوامل موثر در توسعه و شدت حریق در جنگل

عوامل زیادی در توسعه و شدت حریق اثر داشته و مهمترین آنها به‌شرح زیر می‌باشد:

مواد سوختنی موجود در جنگل یکی از عوامل متغیر در معادله حریق می‌باشد. آتش‌نشان وقتی می‌تواند از مبارزه خود نتیجه قطعی حاصل نماید که از وضع کلی و طبیعی مواد سوختنی جنگلی و تغییرات آنها و قواعد و اصول احتراق آگاه بوده و قابلیت اشتعال و طرق‌های عملکرد آتش‌نشان را در انواع مختلف مواد سوختنی پیش‌بینی نماید.

– پیوستگی و پراکندگی ماده سوختنی: پیوستگی و پراکندگی ماده سوختنی را ممکن است تجمع آن در مساحت بخصوص دانست و یکی از عوامل مهمی است که در توسعه سرعت آتش سوزی مؤثر است.

ـ مواد سوختنی یکنواخت: این مواد شامل کلیه موارد سوختنی هستند که در مساحت معین یکنواخت پراکنده شده اند .

ـ به هم فشردگی ماده سوختنی: بهم فشردگی ماده سوختنی و یا تعداد ذرات آن در واحد حجم بر حسب نوع مواد سوختنی مغییر بوده و عامل مهمی در پوشش مرده سطح جنگل می باشد. آتش‌سوزی در مواد سوختنی که بهم فشردگی آنها کم باشد و هوا بتواند در آنها جریان یابد تقریباً به سرعت ادامه می‌یابد و در غیر اینصورت سرعت آن خیلی بطئی است. بهم فشردگی پوشش مرده جنگل بر حسب نوع درختان تغییر می‌نماید مثلاً در جنگل‌های مخروطی برگ‌ها در روی زمین زیاد بهم فشرده نشده و هوا در داخل آنها جریان یافته و در نتیجه حریق سطحی در آن سریعتر توسعه می‌یابد در صورتیکه در جنگل‌های غیر مخروطی برگ‌ها در سطح زمین بیشتر بهم فشرده شده و به‌علت عدم جریان هوا توسعه حریق در آنها بطئی خواهد بود.

سرعت آتش سوزی بر حسب وضع و تعداد مواد سوختنی

مرحله سرعت توسعه

حد متوسط سرعت برحسب متردر ساعت

وضع و مقدار مواد سوختنی

خیلی بطئی

90 – 160

مواد سوختنی پراکنده و بطور کلی از تابش نور آفتاب و باد محروم می باشند.

بطئی

160 – 260

مواد سوختنی زمینی زیادتر از وضع اول و بندرت تمرکز یافته و از نور آفتاب و باد محروم می باشند. خزه نیز ممکن است موجود باشد. پرند حریق در تاج درختان محتمل است .

متوسط

260 – 500

مواد سوختنی زمین زیاد فقط در بعضی از قسمت‌ها از نور آفتاب و باد محروم مانده و درختان خشکیده سرپا و افتاده و با پوست خشکیده .

سریع

500 – 700

مواد سوختنی زمینی سبک در معرض هوا و باد تمرکز یافته و درختان خشکیده سرپا و افتاده و همچنین مازاد مقطوعات موجود است.

خیلی سریع

700 – 1300

پوشش زنده جنگل منحصر به علفها و بوته های خشکیده بوده و ضمناً مقدار زیادی مازاد مقطوعات با برگهای خشکیده در سطح جنگل موجود می باشد.

سرعت توسعه در هر یک از مراحل مزبور بستگی به عوامل جوی و موانع طبیعی محل نیز داشته و در صورت وجود شرایط مساعد ممکن است خیلی زیاد و شگفت انگیز شود.

رطوبت نسبی

عامل جوی مهم دیگری که در رطوبت ماده سوختنی در دوران خشکی تأثیر زیادی دارد رطوبت نسبی می‌باشد. رطوبت نسبی عبارت است از نسبت مقدار حقیقی بخار آب در واحد حجم به مقدار بخار آبی که واحد حجم را در تحت همان درجه حرارت و فشار اشباع نماید.

معمولاً میزان رطوبت نسبی برحسب وضع سوزاندن به پنج مرحله تقسیم می شود:

میزان رطوبت نسبی

وضع سوزاندن

بیش از 40 درصد

بطئی

در حدود 40 درصد

متوسط

26 تا 40 درصد

آسان

15 تا 26 درصد

خطرناک

کمتر از 15 درصد

وخیم

مقدار و نوع ماده سوختنی با رطوبت موجود در آن بقدری بهم ارتباط و بستگی دارند که بهتر است کلیه آنها توأماً مورد بررسی قرار داده شوند. آتش‌سوزی علاوه بر اینکه بدون ماده سوختنی رخ نمی‌دهد در صورتیکه رطوبت ماده سوختنی خیلی زیاد باشد نمی‌تواند بروز نماید. شدت و سرعت توسعه آتش‌سوزی بستگی معکوس به رطوبت ماده سوختنی دارد.

وزش باد

آتش سوزی سبب صعود جریان هوا می‌گردد زیرا هوای گرم همیشه به‌علت کمی وزن مخصوص صعود نموده و ممکن است مواد سوزان را در اثر وزن باد به جلو برده و تولید آتش سوزی‌های جدید بنماید. در اراضی ناهموار هوای گرم به طرف بالا جریان یافته و سبب بروز آتش‌سوزی در نقاط مجاور و مرتفع‌تر می‌شود. آتش‌سوزی که از دامنه کوهستان به طرف بالا می‌رود به سرعت پیشرفت می‌نماید زیرا هوای گرم عموداً به بالا رفته و حرارت را به طور افقی متشعشع ساخته و در نتیجه گرم کردن و خشک کردن مواد سوختنی مسیر خود احتراق را سریع‌تر و شدت آ‌‌ن‌را زیادتر می‌نماید. آتش‌سوزی از بالا به پایین تپه خیلی بطئی پیش می‌رود زیرا هوا در اثر حرارت گرم و به طرف بالا جریان می‌یابد.

پوشش جنگل

نوع درختان جنگل در شدت یا کاهش آتش‌سوزی تأثیر دارد، به طور مثال شدت آتش‌سوزی درختان « سوزنی برگ » بیشتر از درختانی است که برگ پهن دارند. به همین جهت است که از درختان پهن‌برگ به منظور آتش‌بر سبز در جنگل های سوزنی برگ استفاده می‌کنند، به طوری که در اطراف قطعاتی از جنگل سوزنی برگ درختان پهن برگ می‌کارند.

درجه حرارت هوا

چون برای سوزش و احتراق حرارت لازم است لذا درجه حرارت هوا اثر مستقیمی در حریق دارد. مواد سوختنی حرارت را در اثر تشعشع آفتاب و انتقال از توده‌های هوای محیط جذب می‌نمایند. در جنگل‌های تنک مواد سوختنی در معرض تابش آفتاب قرار داشته و بالطبع درجه حرارت آنها از مواد سوختنی که در جنگل‌های انبوه یعنی در سایه قرار دارند بیشتر می‌باشند. در بعضی از نقاط حرارت آفتاب از تخته سنگ‌ها و یا از زمین‌هایی که دارای رنگ روشن می‌باشند منعکس گردیده ( در بعضی مواقع از لوازم بجامانده مانند شیشه، فلز و . . .  ) و سبب افزایش درجه حرارت مواد سوختنی مجاور می شود.

علت‌های آتش‌سوزی در جنگل

به طور کلی دو نوع آتش‌سوزی در جنگل ها اتفاق می‌افتد:

  1. 1.   آتش‌سوزی طبیعی

در آتش‌سوزی طبیعی چند عامل دخالت دارد:

تش سوزی که براثر آتش گرفتن گیاهان خشک به وسیله صاعقه در جنگل ایجاد می شود.

آتش سوزی که به علت وجود اجسام صیقلی و تیز مانند سنگها و . . .  که باعث منعکس شدن نور خورشید و آتش گرفتن مواد سوختنی می‌گردد.

آتش سوزی که براثر پرت شدن آتش از کوه‌های آتشفشان ایجاد می شود.

  1. 2.    آتش سوزی انسان ساخت (Manmade )

آتش سوزی عمدی (Arson)

1ـ برای اینکه زمین بیشتری زیر کشت برود و یا برای ساختمان‌سازی، قسمتی از جنگل را آتش می زنند.

2ـ به منظور اینکه علف بیشتری برای چرای دام در جنگل بروید، در جنگل آتش سفری ایجاد می‌کنند.

3ـ به علت اختلاف‌های محلی جنگل را آتش می‌زنند.

آتش‌سوزی غیر عمدی

1ـ روشن کردن آتش برای پختن غذا؛

2ـ پرت کردن ته سیگار و یا کبریت خاموش نشده؛

3ـ آتش زدن کاه و کلش محصول‌های زراعی زمین‌های نزدیک جنگل؛

4ـ تیراندازی در جنگل؛

5ـ پرت شدن جرقه از قطارها و وسایل نقلیه موتوری یا دودکش کارخانه‌های نزدیک به جنگل.

نوشته: دکتر محمد شمس

برچسب های مرتبط:
پر بازدیدترین

آشنایی با خودروهای آتشنشانی

۱۲ آذر ۱۳۹۳

امروزه برای اطفای حریق، عملیات نجات و سایر خدمات امدادی و ایمنی، دامنه وسیعی از انواع خودرو‌ها مورد استفاده قرارمی گیرد. در شماره قبل سابقه…

پرسش و پاسخ حوادث ناشی از کار

۹ آذر ۱۳۹۳

۱- حادثه ناشی از کار را تعریف نمائید؟ حادثه ناشی از کار عبارت است از اتفاق یا پیامدی که در جریان انجام کار پدید آمده…

سگ های تجسس ( آنست )

۲۶ آبان ۱۳۹۲

اشاره: در اواخر سال ۱۳۷۹ چند تن از مربیان برجسته سگ‌های تجسّس از صلیب سرخ آلمان به ایران آمدند تا به آموزش مربیانی در کشورمان بپردازند.…

اقدامات حین و بعد از وقوع زلزله

۲ آذر ۱۳۹۲

زلزله پديده اي طبيعي است و رخ داد آن امري اجتناب ناپذير است. هرچند در زمان وقوع زلزله هيچ ضمانت ايمني وجود ندارد ليكن شناسايي…

بیماری های ناشی از آلودگی هوای تهران

۲ آذر ۱۳۹۲

مقدمه:  می گویند که هر دقیقه تنفس در تهران برابر با ۹ نخ سیگار کشیدن است. به عقیده کارشناسان، خطر بحران آلودگی هوای تهران کمتر…

آخرین مطالب

پلاسکو می‌توانست فاجعه ملی نباشد / اطفاء آتش اولیه علمی نبود

۲۰ فروردین ۱۳۹۶

بختیاری گفت: پله‌های ساختمان‌ها باید بسته باشند و نباید از طریق آن شعله‌های آتش به سایر طبقات سرایت کند، پله‌های پلاسکو آتش را به سایر…

روایت جدیدی از حادثه پلاسکو که می‌تواند معادلات را تغییر دهد!

۲۰ فروردین ۱۳۹۶

به فاصله ۸۰ روز از وقوع حادثه دردناک پلاسکو، اکنون روایتی جدید از این حادثه بیان می‌شود که می‌تواند تمامی معادلات پیرامون این رویداد را…

سه هدفی که گزارش ملی پلاسکو محققشان نکرده است

۲۰ فروردین ۱۳۹۶

نهم بهمن ماه ۹۵، زمانی که رئیس جمهور در حکمی ویژه «هیأت ویژه گزارش ملّی بررسی حادثه ساختمان پلاسکو» را به ریاست رئیس دانشگاه تربیت…

حریق اتوبوس با ۳۰ مسافر در هند

۹ فروردین ۱۳۹۶

موتور یکی از اتوبوس‌های لوکس «شرکت حمل و نقل جاده‌ای ایالت تِلانگانا» به مقصد حیدرآباد، در شهر «آلِیر» نزدیک «بهونگیر» آتش گرفت ولی تمامی مسافران…

بررسی‌ در مورد آتش سوزی اتوبوس سیدنی

۸ فروردین ۱۳۹۶

با بررسی آتش‌سوزی یک دستگاه اتوبوس بر روی پل «بندرگاه سیدنی» در ماه سپتامبر مشخص شد که ۲۲ مسافر اتوبوس در مسیر جنوب به شمال…

شباهت حادثه پلاسکو با ماجرای باخت کاسپاروف

۲۸ اسفند ۱۳۹۵

دکتر علی بیت اللهی سرپرست حوزه پژوهشی ساختمان و ابنیه فنی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی و دبیر کارگروه ملی مخاطرات زلزله در ایسنا…

به احترام شهدای آتش نشان، در چهارشنبه آخر سال پای قول مان بایستیم

۲۴ اسفند ۱۳۹۵

سازمان مدیریت بحران کشور اعلام کرده که چهارشنبه سوری سال گذشته ۱۷ کشته روی دست ملت گذاشت و سازمان اورژانس خبر داده که در شب…

۱۳ عامل موجب ایجاد آتش سوزی پتروشیمی بوعلی سینا شد

۲۲ اسفند ۱۳۹۵

اسدالله قره خانی سخنگوی کمیسیون انرژی گزارش این کمیسیون درباره آتش‌سوزی پتروشیمی بوعلی را در ۱۶ تیرماه ۱۳۹۵ در جلسه علنی امروز مجلس قرائت کرد.…

روایت تلخ سالن های تشریح از آتش نشانان پلاسکو

۲۰ اسفند ۱۳۹۵

... و خروجی روز، مرگ است و ارمغان شب، مرگ؛ که روز، هر لحظه مرده می‌آورند، با بدن‌های تکه‌تکه، دست و پای سوخته، گوشت‌های پخته،…

آشنایی با مشهورترین و زیباترین آتش‌نشان زن جهان

۲۲ بهمن ۱۳۹۵

گون نارتن دختری نروژی که با ۳۰ سال سن مأمور آتش نشان است. وی به دلیل جذابیت در نوع شغلش در اینستاگرام شهرت یافته است.…