مجله اینترنتی ایمنی، امداد و نجات، آتش نشانی و مدیریت بحران
اشاره: ” ما در کشوری هستیم که مردمان نوع‌دوستی داریم. مردم ما با توجه به پیشینه فرهنگ خود مردم بی‌تفاوت در مقابل هموطنانشان نیستند. مردم ما خیلی سریع وارد عمل می‌شوند، شبیه یک سیستم خود هشدار و انگار با بروز هر حادثه زنگ خطر در تمام خانه‌ها مردم ایران به صدا درمی‌آید.” حیدر حیدری آرزو می‌کند که روزی فرا رسد که سازمان امداد و نجات کمترین کار را داشته باشد و مردم ایران از گزند حوادث بواسطه اقدامات پیشگیرانه و رعایت استانداردها در امان باشند.
لطفاً معاونت خود را معرفی کنید؟
همان‌طور که از اسم معاونت پیداست وظیفه آن اجرای عملیات امداد و نجات و پیشبرد آن در سطح جمعیت هلال احمر است. حوادث به‌طور کلی به سه سطح تقسیم می‌شوند: حوادث منطقه‌ای، حوادث ملی و حوادث فراملی. کشور از نظر حوادث و مدیریت حوادث به نه منطقه تقسیم می‌شود. چنانچه شدت حادثه از سطح این ۹ منطقه فراتر رود و یا تلفات یا خسارات آن بخشی از نظام سیاسی و امدادی کشور را تحت تأثیر قرار دهد آنگاه به آن حادثه تحت یک حادثه ملی نگاه می‌شود. مثلاً زلزله امسال در منطقه آذربایجان شرقی گرچه در شهرستان‌های اهر، ورزقان، و هریس یعنی در اصل در 3 شهرستان رخ داد، ولی چون حادثه زلزله بود، میزان خسارات جانی و مالی به‌نحوی بود که منطقه نمی‌توانست به آن پاسخ دهد، تعداد روستاهایی که با خاک یکسان شده بودند و مردمی که نیاز به کمک‌رسانی داشتند و می‌بایستی سریعاً به آنها کمک‌رسانی می‌شد بسیار بود، به‌صورت ملی به آن نگاه و کلیت نظام و ازجمله خود سازمان امداد و نجات در موضوع وارد شد.
مهم‌ترین اهدافی که معاونت امداد و نجات دنبال می‌کند، چیست؟
در معاونت دو بحث امداد و نجات مطرح است. در قسمت نجات تیم‌هایی جستجو را برعهده دارند و از سگ‌های زنده‌یاب و دستگاه‌های زنده‌یاب استفاده می‌کنند و بعد از آن تیم‌های آواربرداری رو داریم که سریعاً بعد از مرحله نجات مرحله وارد عمل می‌شوند. در همین حوزه تیم‌های ارزیابی را نیز داریم. بعد از نجات باید حتماً مداوای اولیه روی حادثه‌دیده انجام شود. این مداوای اولیه توسط تیم‌های درمان اضطراری صورت می‌گیرد. سپس اسکان اضطراری مطرح است و باید حادثه‌دیدگان را اسکان داد. بعد از اسکان تیم تغذیه اضطراری و تیم حمایت روانی وارد می‌شود که تمام این تیم‌های تخصصی در حوزه امداد سازماندهی می‌شوند.
یک مدیریت دیگر نیز هست به نام مدیریت پایگاههای امداد و نجات. پایگاههای امداد و نجات به چند دسته تقسیم می‌شود که یکی از این تقسیم‌بندی‌ها تقسیم‌بندی در سطح است که با توجه به نوع عمل صورت می‌گیرد و به پایگاههای جاده‌ای، پایگاههای کوهستان و پایگاههای دریایی تقسیم می‌شود. یک دسته‌بندی دیگر براساس شدت حادثه در زمان‌های مختلف است که تحت عنوان پایگاههای فصلی نامگذاری می‌شوند. فرضاً ما در فصول خاص در زمان‌های خاص مثل ایام نوروز در همین پایگاه‌ها یکسری پست‌های جدید ایجاد می‌کنیم که اگر در شرایط عادی ۳۶۷ پایگاه امداد نجات داریم در ایام نوروز این پایگاه‌ها به ۱۱۰۰ پایگاه می‌رسد یا در فصل تابستان پایگاههای امداد و نجات فصلی تابستان را داریم. در سه استان گیلان، مازندران و گلستان یعنی استان‌های ساحلی دریای خزر پست‌های دریایی ما بالغ بر ۲۴۰ پست امداد و نجات دریایی است. در این پایگاه‌ها ست‌های خاص موضوعی با هر حادثه‌ای در اختیار اعضا قرار دارد. فرضاً در جاده ست‌های نجات و رهاسازی داریم که اگر فردی در داخل یک خودرویی گیر افتاده سریعاً رهاسازی شود. یا در بحث پایگاههای کوهستان ست‌های خاص کوهستان را داریم. در معاونت عملیات مدیریت دیگری هم هست با نام مدیریت کنترل و هماهنگی که درواقع مرکز فکری یا مرکز فرماندهی سازمان است.
دستاوردهای عمده معاونت عملیات امداد و نجات در چند سال اخیر چه بوده است؟
روایت است از حضرت علی(ع) که اگر کسی امروزش با فردایش یکی باشد در خسران است. من این سخن را به سازمان تعمیم می‌دهم. قطعاً باید تحرک و پویایی در هر اداره و نهادی خصوصاً جایی‌که با جان مردم سروکار دارد وجود داشته باشد. نمی‌شود موقعی که سیستم ساختمان‌سازی در کشور ما (که یک کشور زلزله‌خیزیم) به سمت بلندمرتبه‌سازی و تراکم در مناطق شهری و استفاده از سازه‌های آهنی یا بتونی پیش رفته، از شما بخواهند مانند گذشته با بیل و کلنگ به آواربرداری بپردازید. این قطعاً جواب نخواهد داد. شما وقتی در تراکم شهری هستی باید نیروهایی داشته باشید با قابلیت تحرک خیلی بالا چون در شهر بزرگ‌ترین معزل، معزل تحرک است. شما باید به نحوی عمل کنید که بتوانید در سریع‌ترین و کوتاه‌ترین زمان که همان وقت طلایی جان انسان هست به سر صحنه حادثه برسید. این پویایی در جمعیت هلال احمر و در سازمان مداد و نجات از قبل بوده و در سال‌های اخیر تلاش کرده‌ایم تا با سازماندهی تیم‌های واکنش سریع و آموزش آنها در کل کشور این تحرک را بیشتر کنیم. از زمستان سال گذشته تا به امروز در هر استان یک تیم واکنش سریع تحت عنوان تیم ایثار ایجاد کرده‌ایم که این تیم‌ها تمامی آموزش‌های لازمه را کاملاً فراگرفته‌اند، یعنی اینها قابلیت این را دارند که بتوانند با حداقل امکانات عملیات امداد و نجات را انجام دهند و انشاءالله در فاز دوم در هر شهرستان یک تیم ایثار امدادی ایجاد خواهیم کرد. در بخش تجهیزات امدادی آخرین تجهیزات روز دنیا یا از دستاوردهای داخلی و یا به‌صورت خرید از خارج تأمین شده است. به عنوان مثال خودروی مخابراتی که ما به خاطر اقلیم داخل کشور طراحی کردیم طراحیش در داخل کشور صورت گرفته یعنی خودرو با این شکل و تیپ در هیچ‌کجای دنیا نداریم. این خودرو یک دستاورد داخلی است و یکی از شرکت‌های داخلی، با توجه به طرح مورد نظر سازمان امداد و نجات آن را طراحی کرده است. این خودرو تقریباً حدود ۸۰ درصد مشکل ارتباطی ما در منطقه حادثه دیده را قطعاً مرتفع خواهد کرد. در بحث تجهیزات نجات و رهاسازی باز دستاوردهای خوبی داشته‌ایم. تقریباً می‌شود گفت که پایگاهی نداریم که تجهیزات نجات و رهاسازی نداشته باشد. تجهیزات نجات و رهاسازی در خودروهایی طراحی شدند تحت عنوان خوردهای تیپ یک و خودروهای تیپ دو. در تیپ یک امکاناتی که وجود دارد امکانات کاملی است که می‌تواند برای نجات در دریا، در کوهستان، در مناطق پست و نجات جاده‌ای به کار گرفته شود. در خودرو تیپ دو با توجه به اینکه اکثر حوادث ما متأسفانه در جاده‌ها است، این خودرو بین جاده‌ای تعریف شده و شامل یک پکیج کامل از تمامی تجهیزات لازم برای امداد و نجات جاده‌ای است. در ارتباط با موضوع بالا رفتن تحرک، در چند سال گذشته ناوگان امداد هوایی تقویت شده و با توجه به تدبیری که ریاست محترم سازمان و ریاست محترم جمعیت داشته‌اند تلاش شده تا استان‌ها دارای پایگاه امداد و نجات هوایی باشند و هر استان بتواند یک بالگرد در اختیار داشته باشد و توزیع بالگردها در سطح کل کشور به‌طور متوازن صورت گیرد. از دستاوردهای دیگر نوسازی ناوگان موتوری سازمان است. ۹۰ تا ۹۵ درصد آمبولانس‌ها و خودروهای قدیمی از دو سال پیش از ناوگان سازمان خارج شده‌اند و چند درصد کم باقیمانده نیز به مرور زمان خارج خواهند شد.
یا در بحث تجهیزات امداد ما قبلاً فقط یک نوع چادر داشتیم که در اقلیم‌های مختلف از آن استفاده می‌کردیم. اما نساجی هلال احمر حالا چادری طراحی کرده است با اسم چادر اقلیمی که این چادر قابلیت استفاده در مناطق مختلف آب‌وهوایی ایران را دارد و می‌تواند انشاءالله معزل گرم ماندن در مناطق سردسیر در فصل زمستان یا سرمازایی در مناطق گرمسیر را رفع کند.
در موضوع پایگاه‌ها، هم گسترش پایگاه‌ها و هم موضوع افزایش و تکمیل تجهیزات آنها را داریم. ما تا ۲ سال پیش ۱۶۲ پایگاه در جاده‌ها داشتیم ولی همین الان تعداد آنها به ۳۰۷ پایگاه ثابت رسیده و بر تعداد پایگاههای دریایی و کوهستان هم اضافه شده است. در بحث تثبیت پایگاه‌ها، برای هر پایگاه ثابت تقریباً دو پایگاه تحت عنوان پست در مناطق پرخطر یا پرحادثه یا که احتمال خسارت جانی و مالی می‌رود در نظر گرفته شده است. در ارتباط با پایگاههای فصلی، این تعداد تا ۱۱۰۰ پایگاه هم افزایش می‌یابد.
عملکرد سازمان امداد و نجات را در حوادث اخیر نظیر زلزله آذربایجان شرقی یا سیل بهشهر چگونه ارزیابی می‌کنید؟
تقریباً ۲ ساعت بعد از وقوع زلزله بنده به اتفاق دکتر مظفر ریاست سازمان خود در منطقه زلزله‌زده بودیم و همان‌جا عملیات امداد و نجات را هدایت کردیم. در این حادثه در وهله اول استان‌هایی که نزدیک بودند هر کدام مسئولیت یکی از شهرستان‌ها را پذیرفتند و بلافاصله عملیات آواربرداری و امداد و نجات انجام شد. بزرگ‌ترین افتخار ما جمله‌ای بود که حضرت آقا در زمان حضور در مناطق زلزله‌دیده فرمودند و اینکه: مرحله جستجو و نجات خصوصاً در بحث چادر بی‌نظیر بوده است. این جمله یک خسته نباشید بود به همه امدادگران استان‌هایی که آنجا آمده بودند و عملیات امدادی انجام دادند. در این زلزله، در عرض ۲۴ ساعت، مرحله جستجو و آواربرداری به‌طور کلی تمام شد و در عرض ۷۲ ساعت هم نه‌تنها اسکان اضطراری بلکه تغذیه اضطراری صورت گرفت که نشان‌دهنده توانمندی جمعیت هلال احمر و طراحی خوبی است که از قبل انجام شده بود.
برمی‌گردم به جمله‌ای از مقام معظم رهبری که زلزله بلا نیست بلکه عدم آمادگی ما از آن بلا می‌سازد. و این می‌تواند تعریف ما را از بلایای طبیعی کاملاً تغییر دهد و اصلاح کند. در همین خصوص باید بگویم کشورهایی هستند که زلزله‌های ۸ و یا حدود ۹ ریشتری دارند ولی آسیبی نمی‌بینند چون آمادگی مقابله با زلزله را دارند. زلزله یک جریان طبیعی است، بلا نیست یک حادثه طبیعی است که باید اتفاق بیفتد مثل بقیه روندهای طبیعی. اما چون متأسفانه ما در بخش‌های دیگر ازجمله ساخت و ساز تمهید نکرده‌ایم و آمادگی نداریم آسیب‌های ما گسترده است.
۳۶ سال پیش ما زلزله طبس را داشتیم با خانه‌های خشتی و گلی که خسارت قابل توجهی را به‌وجود آورد. متأسفانه ۳۶ سال بعد از آن یعنی در سال ۹۱ در منطقه هریس، ورزقان و اهر هم باز با خانه‌های خشت و گلی مواجه‌ایم و همین میزان خسارات جانی و مالی را بالا برده است. اگر بیاییم و در مرحله پیشگیری خوب ظاهر شویم، سیستم‌های ایجاد کنیم تا قابلیت پیشگیری خود را بالا ببریم، به مردم وام دهیم و آنها مجبور کنیم تا خانه‌های استاندارد بسازند، آنگاه تلفات و خسارات ما کم خواهد شد. همانگونه که عنوان کردیم و گفتیم دیگر بی‌سوادی در کشور ما باید ریشه‌کن شود یکجایی هم این مسله خانه‌های گلی و خشتی را حل کنیم و نگذاریم خانه‌های خشت و گلی در کشور ما ساخته شود. اگر این اتفاق بیفتد ما دیگر نباید در زلزله ۶ ریشتری کشته داشته باشیم. در همین منطقه هریس، ورزقان و اهر، خانه‌هایی که حداقل استانداردها را داشتند (یک آجر و یک سیمان داشتند) خراب شده بودند اما کسی را نکشته بودند. مثلاً اگر در سیل بهشهر در حریم رودخانه طبیعی ساخت و ساز نمی‌کردیم و آن را غیرقانونی اعلام می‌کردیم، مطمئن باشید که به جای اینکه آب در یک جریان طبیعی به سمت دریا برود به سمت پل نمی‌آمد و روی جاده جمع نمی‌شد و باعث ایجاد سیل نمی‌گردید. واقعیت این است که اگر ما در مرحله پیشگیری در کلیت نظام خوب کار کنیم نباید در زلزله ۶ ریشتری تلفات انسانی داشته باشیم و نباید در یک بارندگی ۲۴ ساعته یا کمتر در منطقه مازندران شاهد از دست دادن جان هموطنانمان باشیم.
فکر می‌کنید چه زمانی به شرایط ایده‌آل در زمینه امداد و نجات می‌رسید؟
ایده‌آل ما بیکار بودن ماست. ما آرزو می‌کنیم به جایی برسیم که جمعیت امدادگران ما به‌صورت داوطلبانه بروند و در امور اجتماعی و اقتصادی و غیره به مردم یاری برسانند. یک بحث دیگری که ما پیگیر آن هستیم موضوع کارگروه امداد و نجات و آموزش همگانی است که شرح وظایف این کارگروه امسال تهیه شده است و توسط وزیر محترم کشور هم ابلاغ شده است که امیدواریم این موضوع را هم هرچه سریع‌تر به سرانجامی برسانیم.
فروشگاه اینترنتی الو ۱۲۵