مقدمه
انسان امروز، بیشتر از گذشته در معرض سوانح و حوادث قرار دارد. با رشد و فزونی جمعیت، پیچیده شدن زندگی، استفاده از ابرازهای گوناگون برای راحتی بیشتر و سرعت در کار،خانه و اجتماع موجب شده است زندگی انسان در معرض حوادث بسیاری قرار گیرد و در اکثر جوامع مرگ ناشی از حوادث، به اولین یا مهمترین عوامل مرگ و میر تبديل شود.
حوادث کوچک و ساده جزئی از دنیای کودکان است که نه تنها مهم بلکه آموزنده نیز به شمار میروند، اما آنچه باید از آن پیشگیری شود حوادث شدیدی هستند که باعث وارد آمدن صدمات جدی و حتی مرگهای دلخراش کودکان میگردند. همه دوست دارند که زندگی و رشد کودکشان با ایمنی و آرامش همراه باشد ولی حوادث در کمین هستند. اینحوادث تقریبا همیشه بر اثر کوتاهی و یا بیمبالاتی ما بزرگترها اتفاق میافتد ولی پیامدهای آن یعنی درد و رنج و معلولیت گریبانگیر کودکان بیگناه میشود .به طور متوسط هر دو روز یک کودک بر اثر سانحه کشته میشود.سوانح و حوادث شایعترین علت مرگ و میر کودکان خردسال و نوجوانان است. در کودکان ۱۰ تا ۱۵ ساله تقریبا نیمی از مرگها بر اثر سوانح و حوادث روی میدهند، یعنی از هر شش کودک یک نفر در طول سال در بخش اورژانس بستری میشود و از هر 6 کودکی که در بیمارستان بستری میشود یک نفر به علت سانحه بستری شده است. كودکان و نوجوانان از قربانیان اصلی حوادث هستند و کودکان زیر ۵ سال، آسیبپذیرترین گروه در برابر حوادث خانگی و کودکان بالای ۵ سال نیز آسیب پذیرترین گروه در معرض خطر ترافیک میباشند. سوختگی،مسمومیت، سقوط و ضربه و چهارعلت اصلی مرگ و میر و آسیبکودکان است. تعداد مسمومیتهای خانگیگزارش شده طی یک سال اخیر حدود۷۰ درصد از کل مسمومیتها بوده که۹۰ درصد این تعداد مربوط به کودکان زیر ۴ سال میباشد. بنابراین ایجاد محیط زندگی امن وسالم و رعایت نکات ایمنی در مورد وسایل کودکان دارای اهمیت خاص و ویژهای میباشد.
انواع سوانح و حوادث و پيشگيري از آنها
عوامل ايجاد كننده: بازي با كيسه نايلوني، بازی با طناب پرده، استفاده از بالش نرم، استفاده از بند بلند پستانک، تنها گذاشتن كودك هنگام شير خوردن با شيشه، بازی با دکمه و سکه و اشیای کوچک توسط کودک.
پيشگيري: کیسه های نایلونی را از دسترس کودک دور کنید، کودک را هنگام بازی و نوزاد را هنگام شیردادن با شیشه تنها نگذاريد، هرگز اشیای کوچک مثل سکه، دکمه و .. را در اختیار کودک قرار ندهید.
اقدامات فوري: عامل خفگی را سریعا مشخص نمایید، راه هوایی کودک را باز نگه دارید، اگر چیزی، در مجاری تنفسی کودک گیر کرده باشد پاهای کودک را بگیرید و او را به حالت آویزان نگه دارید و ضربه آرامی بین دو کتف او بزنید اگر اقدام فوق موثر واقع نشد، ضربه نسبتا محکم به شکم کودک بزنید، در صورت قطع تنفس به او تنفس مصنوعی بدهید
عوامل ايجاد كننده: تماس کودکان با سماور، كتری و فنجان حاوی آب جوش یا چای، آب داغ حمام.
پيشگيري: کتری و قوری و سماور را از لبه میز دور کنید، وقتی کودک در بغلتان است نوشیدنی داغ ننوشید. نوشیدني داغ را از بالای سر کودک رد نکنید تا حد امکان کودک را از آشپزخانه دور کنید، هرگز بچه شیطان و کنجکاو را در حمام تنها نگذارید.
اقدامات فوري: لباس کودک را خارج نموده محل سوختگی را حداقل ۱۰ دقیقه زیر آب سرد بگذارید. محل سوختگی را با پارچه تمیز بپوشانید. از مالیدن روغن، کره، خمیردندان، سیب زمینی خودداری کنید. به هیچ وجه تاولها را نترکانید.
عوامل ايجاد كننده: بالا رفتن کودک از دیوار، درخت، پله ها، نردبان، پنجره ها، میز، صندلی.
پيشگيري: ایمنی پنجره ها (نرده گذاری)، روشنایی کافی در راه پله ها، حفاظ پلهها، قفل کردن در بالکنها. نوزاد در سن غلت زدن را در جای بلند قرار ندهید.
اقدامات فوري: در صورت خونریزی، سعی در بند آوردن آن در صورت شکستگی، بی حرکت نگه داشتن عضو. در صورت قطع تنفس، دادن تنفس مصنوعی، رساندن کودک به بیمارستان.
عوامل ايجاد كننده: داروها، غذای فاسد، سموم دفع آفات، موادی مانند نفت
پيشگيري: داروها دور از دسترس اطفال و در قفسههاي قفل دار قرار گیرد. در هنگام دید و بازدید، بیشتر مراقب اطفال باشید. قراردادن سموم در محلی امن و دور از دسترس اطفال. از قراردادن سموم یا نفت در ظروف معمولی، در آشپزخانه خودداری نمایید. از مخلوط کردن وایتکس و جوهر نمک (به دلیل ایجاد گاز کلر) خودداری شود. از خوردن غذای مانده بیرون از یخچال همچنين گیاهان و قارچهای ناشناخته خودداری شود.
اقدامات فوري: دادن مایعات فراوان برای رقیق کردن سم خورده شده، خارج کردن سم از طریق ایجاد استفراغ، انتقال بیمار را به بیمارستان. تذکر مهم اينكه هیچ وقت آب نمک غلیظ به فرد مسموم نخورانید. در صورت مسمومیت با مواد شیمیایی، نفت و … بیمار را وادار به استفراغ نکنید، زیرا ممکن است موجب از بین رفتن ریه شخص مسموم شود.
عوامل ايجاد كننده: ته سیگار در زیر سیگاری، بازی با کبریت، اتوی داغ، ظرف غذای داغ، بخاری برقی
پیشگیری: ته سیگار را در اتاق نگذارید. کبریت و فندک از دسترس کودکان دور نگه داشته شود. اتو پس از مصرف در جای امنی قرار گیرد. روی بخاری و حفاظ آن چیزی قرار ندهید. از بخاری برقی در حمام استفاده نکنید. نفت و بنزین را از دسترس کودکان دور کنید. مواد سوختی به مقدار زیاد در انبار ذخیره نکنید. بخاری علاءالدین را در جلوی در یا جلوی باد قرار ندهید. در صورت داشتن کودک نوپا از گذاشتن کتری روی بخاری خودداری کنید. پریزهای برق دارای حفاظ باشند. به کودکان آموزش دهید با وسایل برقی بازی نکنند. اجازه ندهید کودک با ترقه یا فشفشه بازی کند. کودک را از مراسم آتش بازی دور کنید.
اقدامات فوری: در آتش سوزی کوچک با انداختن پتو یا گلیم بر روی آتش آن را خاموش کنید. در صورت آتش گرفتن ماهی تابه، آن را پرت نکنید، ابتدا گاز را خاموش و سپس روی آن حوله خیس بیندازید. در صورت آتش گرفتن لباس کودک، او را روی زمین غلتانده و با پتو آن را بپیچید. محل سوختگی را فورا به مدت ۱۰ دقیقه زیر آب سرد قرار دهید، پارچه تمیز روی آن گذاشته سپس به بیمارستان انتقال دهید.
عوامل ایجاد کننده: وان حمام، استخر، رود، دریاچه، دریا، آب انبار
پیشگیری: کودکان را در هنگام آب بازی، تنها نگذارید. نوزادان و یا کودکان خردسال را حتی یک لحظه در حمام یا لگن آب تنها نگذارید. در کمترین سن ممکن به کودک شنا آموزش داده شود. هیچ وقت به ماهر بودن در شنا مغرور نشوید. به علایم هشدار دهنده در دریا توجه نمایید.
اقدامات فوری: سعی كنيد آب را از مجاری تنفسی کودک خارج کنید. در صورت قطع تنفس، تنفس مصنوعی دهید.
عوامل ایجاد کننده: شیشه، اشیای تیز
پيشگيري: از بازی کردن کودک با شیشه جلوگیری شود. ظروف شکستنی در اختیار کودک قرار داده نشود. از راه رفتن یا دویدن کودک در حالی که ظروف شکستنی در دست وی است خودداری گردد. سعی شود شیشه عینک کودک از جنس نشکن باشد. ابزار نوک تیز را از دسترس اطفال دور کنید. حمل و نقل چاقو و قیچی در حالی که تیغه ها به سمت جلو یا بالا باشد، برای کودک خطرناک است.
اقدامات فوري: در صورت بریدگی، با فشار دادن به موضع مورد نظر به مدت ۱۰ دقیقه از خونریزی جلوگیری به عمل آورید. در صورت بریدگی شدید با خونریزی زیاد فورا کودک را به بیمارستان انتقال دهید.
عوامل ایجاد کننده: بی احتیاطی رانندگان انواع وسیله نقلیه، عدم رعایت نکات ایمنی در احداث خیابان ها و جاده ها، عدم رعایت نکات ایمنی و استاندارد در ساخت وسایل نقلیه، بی احتیاطی عابرین پیاده و والدین به ویژه اطفال، عدم آگاهی به قوانین و مقررات راهنمایی و رانندگی
پيشگيري: هیچ وقت کودک تنها به خیابان نرود. به کودک آموزشهای لازم جهت عبور از خیابان داده شود. از دوچرخه سواری کودکان در محل رفت و آمد اتومبیل جلوگیری شود. هیچ وقت کودک را در اتومبیل تنها نگذارید. بچه های بدون کمربند ایمنی، هرگز نباید روی صندلی ماشین بنشینند و یا بایستند، بهتر است کودک در صندلی عقب بنشیند و کمربند ایمنی را ببندد (قبل از ۱۲ سالگی). از سوار کردن کودکان در صندوق عقب ماشین خودداری شود. از خوابانیدن کودک در پشت شیشه عقب اتومبیل خودداری شود. از سوار کردن کودکان در پشت وانت کامیون خودداری شود. دست یا سر کودک از پنجره ماشین در حال حرکت خارج نشود. از نشستن کودک در پنجره ماشین در حال حرکت خودداری شود.
اقدامات فوري: توجه به حال عمومی کودک در صورت نیاز به احیا، دادن تنفس مصنوعی و ماساژ قلب، رساندن فرد مصدوم به بیمارستان.
برای حفظ سلامت بیشترکودکان از سوانح و حوادث توجه و آموزش توصیههای ذیل ضروری میباشد:
خرید و تهیه اسباب بازیهای خطرناک (عروسکهای رنگی که به سادگی رنگ آنها به وسیله جویدن و یا خراش ناخنها کنده میشود و اسباب بازیهایی از نوع آهنی و دارای لبههای تیزو برنده) خودداری نمایید و در صورت خراب شدن یا احیانا نقص دراسباببازی (مانند کنده شدن گوشهایاز آن و یا بریدن لبههای تیز) آنها را ازدسترس کودک خود دور نمایید.
به هیچ عنوان کودکان زیر ۵ سال را سوار تاب و صندلیهای معلق در زمین و هوا که معمولا به سقف اتاق وصل میشوند، نكنيد و در صورت استفاده از ننو و یا صندلی بایستی فاصله آنها از سطح زمین کمتر از نیم متر باشد.
کودکان را بایستی از دستیابی به گیاهان و گلدان حفاظت کرد. تعدادی از گیاهان زینتی در صورت خورده شدن ایجاد مسمومیت شدید وخطرناک میکنند (مانند دیفن باخیا) همچنین کود خاک گلدان نیز منبع آلودگی شدید میکروبی و انگلی است.
وسایل برقی چون آسیاب، چرخ گوشت، آبمیوهگیری، سشوار، رادیو، تلویزیون، سمارور برقی بایستی در محل مناسب و با اتکای کافی قرارداده شود تا از سقوط آنها جلوگیریشود. معمولا کودکان سیمهای این وسایل را کِشند که در صورت نامناسب بودن محل استقرار خطر سقوط آنها بر روی کودکان وجود دارد.
کودکان در آشپزخانه در معرض شدیدترین خطرات میباشند; در یخچال بایستی محکم و تا حد امکان قفل باشد، هنگام استفاده از وسایل برقی آشپزخانه(چون چرخگوشت و آبمیوهگیری) کودک را ازمحل دور نگه دارید. در صورتی که به عللی مجبور به ترک آشپزخانه شدید آن را خاموش و از پریز برق خارج نمایند.
اجاق گاز بایستی بر روی پایه محکم، محل مطمئن و دور از دسترس کودک قرار گیرد هنگام ترک آشپزخانه و احتمال حضور کودک در آنجا، سیلندر گاز بسته شود.