مجله اینترنتی ایمنی، امداد و نجات، آتش نشانی و مدیریت بحران
مقدمه
این راهنما به دنبال ارائه اطلاعات بنیادین در رابطه با کار امداد و نجات در ساختمان‌های آسیب دیده می‌باشد. با این وجود نمی‌توان آن را نه یک دوره آموزشی و نه یک راهنمای فنی کامل به شمار آورد، بلکه بیشتر راهنمایی است که شما را با برخی از مهارت‌های مورد نیاز نجات آشنا می‌سازد. از این رو شما قبل از انجام هر یک از فعالیت‌های توصیف شده در این راهنما نیاز به آموزش بیشتری خواهید داشت. کسانی که علاقه مند به مطالعه و بررسی این موضوع با جزئیات بیشتری هستند، باید راهنمایی‌های بیشتر را از خدمات آتش نشانی، سازمان مدیریت بحران و یا سازمان امداد و نجات هلال احمر بدست آورند. آموزش هم چنین می‌تواند از طریق سازمان‌های غیردولتی و داوطلبانه‌ای که به طور معمول در کمک‌رسانی به سازمان‌های دولتی به هنگام واکنش‌های اضطراری درگیر هستند، حاصل شود. این راهنما در دو قسمت ارائه خواهد شد که قسمت دوم آن در شماره 10 ماهنامه حفاظت و ایمنی منتشر خواهد گردید.
افراد ممکن است به هنگام بلایای طبیعی و یا حوادث تکنولوژیک در خرابه‌های منازل و یا محلهای کارشان گرفتار شوند. از این رو محتمل است که بسیاری از آنها در صورتی که سریعا نجات داده نشوند، جان خود را از دست دهند. اگر چه تیم‌های تخصصی، سگ‌ها و دستگاه‌های زنده‌یاب پیشرفته برای یافتن افراد زیر آوار مانده وجود دارد ولی بخش زیادی از کار نجات توسط اولین گروه‌های امدادی نظیر آتشنشانی، اورژانس و پلیس که در این زمینه آموزش دیده‌اند، انجام می‌شود. مردم هم در چنین مواردی به نجات جان افراد می‌شتابند اما در این زمان‌ها تنها با دستان مشتاق به کمک رسانی نمی‌توان جان افراد را نجات داد. افراد آموزش ندیده و غیر سازمان‌یافته ممکن است خود و کسانی که قصد کمک‌رسانی به آنها را دارند در معرض خطر قرار دهند. به عنوان مثال در زلزله مکزیکو سیتی در سال 1985، بیش از 130 تن از مردم که آموزش ندیده و مجهز نبودند به هنگام تلاش برای نجات جان دیگران، جان خود را از دست دادند.
بنابراین کسانی که علاقه‌مند به کمک رسانی هستند باید تا ورود اولین امدادگران منتظر مانده و دستورالعمل‌های لازم در این زمینه را رعایت کنند. لازم به ذکر است که هر فرد به هنگام ورود به یک بنای آسیب دیده باید از خود سئوال کند که آیا آسیب رخ داده نتیجه اقدامی خرابکارانه است و یا نه. اگر این احتمال وجود داشته باشد، حفظ و نگهداری تمامیت صحنه جرم به منظور کمک به مامورین اجرای قانون در تعقیب جنایتکاران از اهمیت بسیار زیادی برخوردار می‌باشد. اگر شما مجبور به ورود به بنای مورد نظر جهت نجات فردی می‌باشید تنها در محدوده‌ای که کاملا ضروری است حرکت کرده و سعی کنید کمترین جابه‌جایی را داشته باشید. از وسایلی که جابه‌جا کرده‌اید یادداشت برداشته و به مامورین کشف صحنه جرم گزارش دهید. اما به طور کلی به یاد داشته باشید که کارشناسان امداد و نجات ورود افراد آموزش ندیده به بناهای آسیب دیده را تائید نمی‌کنند.
امداد و نجات فی الذاته یک اقدام پرخطر است. آنچه در ادامه می آید هیچ گونه مسئولیتی را برای ماهنامه درقبال هر حادثه و یا صدمه رخداده بر اثر استفاده یا درک نادرست از اطلاعات موجود در این متن، ایجاد نمیکند. مطالعه این راهنما به تنهایی نمی‌تواند به عنوان آموزش کافی برای یک امدادگر در نظر گرفته شود و دانش امداد و نجات باید با آموزش، تجربه عملی و تبعیت سختگیرانه از اصول ایمنی همراه شود.
ایمنی
ایمنی باید در ذهن شما از درجه اول اهمیت برخوردار باشد. به عنوان مثال، اطلاع دادن محل بناهای فروریخته و یا لوله‌های شکسته به مقامات به منظور کمک به آنها در راستای هماهنگ سازی موثر تلاشهایشان برای نجات افراد، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. اماکن حادثه دیده معمولا ناپایدار بوده و خطرات نهفته زیادی را در خود دارند: شیشه‌های شکسته، پیچ‌های بیرون زده، طبقات و راه پله‌های سست شده، سیم‌های برق آویزان، گازهای آزاد شده، لوله‌های آب و فاضلاب شکسته شده و غیره. بناهایی که به نظر مستحکم و استوار می‌آیند ممکن است اینگونه نباشند. غبار حاصل از سقوط آوار ممکن است حاوی خطر بوده و محتملا قربانیان مرده و یا زخمی شده را بپوشاند. از این رو همواره لباس‌های ایمنی و حفاظتی ( که توصیف آنها در پی می آید) را پوشیده و از زانو زدن در پاره سنگ‌ها و خرده آجرها خودداری نمایید.
در طول مدت زمانی که منتظر حضور اولین امدادگران هستید، با ایستادن در مکانی امن از خودتان در برابر آسیب و یا مرگ محافظت نمایید. امدادگران تنها کسانی هستند که برای عملیات نجات آموزش دیده و مجهز می‌باشند. آنها با مدیریت سایت‌های آسیب‌دیده آشنایی کامل دارند و اگر خواستار کمک به امدادگران هستید، می بایست از دستورالعمل‌های ایشان دقیقا پیروی کنید.
پوشیدن لباس‌های ایمنی و محافظتی
پوشش‌های محافظتی‌ای که در کار نجات می‌بایست رعایت شود شامل سه سطح می‌شود:
اول) پوشش‌های محافظتی عادی
این پوشش‌ها می‌توانند در محیط‌های مسموم به گازها، مواد شیمیایی، مایعات آتش زا و یا هر گونه مواد رادیواکتیو پوشیده شوند که شامل عینک‌های محافظتی، محافظ‌های صورت، روپوش‌های محافظتی، دستکش‌ها، گاردهای زانو، چکمه و ماسک مناسب می‌گردد.
دوم) پوشش‌های محافظتی کامل
پوشش‌های طراحی شده که مانع از ورود گازها/ بخارات، مایعات و جامدات و برخورد مستقیم آنها با پوست میشوند؛ که شامل کلاه ایمنی، ماسک صورت، کت و شلوار کار (که معمولا توسط آتش‌نشان‌ها پوشیده می‌شود)، دستکش، چکمه‌های پلاستیکی، نوارهای شبرنگ (ساخته شده از مواد انعکاس دهنده نور) برای دور کمر، دست‌ها و پاها و غیره می‌شود.
سوم) پوشش‌های محافظتی خاص
پوشش‌هایی که به صورت خاص جهت حفاظت در برابر مخاطرات یک محصول خاص (همانند اسیدهای قوی، مواد رادیواکتیو، گازهای برودتی و یا مواد سمی) طراحی شده‌اند.
مکان‌های محصور
ورود به مکان‌های محصور یکی از خطرناکترین وظایف پیش روی پرسنل امداد و نجات می باشد. یک مکان بسته
ورود به یک مکان محصور ممکن است نیازمند تجهیزات مخصوصی همانند دستگاه‌های تنفسی باشد. فرقی نمیکند که موقعیت تا چه حد اورژانسی به نظر برسد، هیچ گاه پیش از گرفتن توصیه از متخصصین امداد و نجات وارد یک ساختمان آسیب دیده نشوید. اقدامات لازم را برای کنترل خطرات به عمل آورید و در بدو کار از امدادگران محافظت کنید. تا جایی که می‌توانید در رابطه با ساختمانی که قصد ورود به آن را دارید اطلاعات کسب کنید. از قدرت مشاهده و بررسی خود و توانایی‌تان در کسب اطلاعات جهت بالابردن ایمنی خود و شانس موفقی‌تان استفاده کنید.
بازدید اولیه ( شناسایی) اولین مرحله در هر عملیات نجات است. این مرحله شالوده استوار تلاش‌های شما در زمینه نجات خواهد بود. به هنگام انجام عملیات بازدید اولیه با فریاد زدن “تیم نجات اینجاست! صدای من را می شنوید؟ اگر نمی‌توانید فریاد بزنید، سه بار به جایی ضربه بزنید” سعی در شناسایی مصدومین داشته باشید. به یاد داشته باشید که اگر خودتان مصدوم شوید نمی‌توانید به کسی کمک کنید.
هنگامی که اجازه ورود به ساختمانی را دریافت کردید، همواره با یک همراه شروع به کار کنید. آرام حرکت کنید و هر پله را امتحان کنید. نزدیک به دیوارها حرکت کنید. به هنگام پایین آمدن از پله‌ها نزدیک به دیوارها و عقب، عقب حرکت کنید.
مراقب دیوارهای ناامن باشید. درهای مسدود یا بسته‌شده ممکن است تکیه‌گاه آوارهای سمت مقابل باشد. مراقب راه پله‌های سست، تکه‌های شیشه، چوب های متلاشی شده، میخ ها و تیرک‌های آسیب‌دیده، گازهای آزاد شده و زیرزمین‌های در معرض تخریب، باشید.
بر روی آوار ضربه وارد نکنید.
هیچ سیمی را لمس نکنید.
سیگار نکشید و یا کبریت روشن نکنید.
قبل از مطمئن شدن از وجود و یا عدم وجود گاز، جرقه‌ای ایجاد نکنید و یا برق را روشن نکنید.
آوار را بدون هدف پرتاب نکنید.
چگونه به “مهارت‌های تکمیلی” دست یابیم؟
برای زنده ماندن در عملیات نجات لازم است که از خطرات احتمالی پیش رو و احتیاط‌های لازم آگاهی کامل داشته باشید. این همان “مهارت های تکمیلی” می‌باشد. در هر محلهای، ساختمان های جدید به صورت مداوم در حال بالا رفتن و ساختمان‌های قدیمی در حال تخریب هستند. آنها را بررسی کرده و از نحوه ساخت‌شان اطلاع پیدا کنید.
جهت کسب تجربه برای کار در آوار، می توانید خانه‌های فروریخته را با الوارهای قدیمی شبیه سازی کنید. برای ایجاد یک حفره شبیه سازی شده، الوارها را به دیوار تکیه دهید. برای واقعی‌تر کردن صحنه صندوق‌های چوبی قدیمی را روی هم کپه کنید. با استفاده از دو الوار می‌توانید هر گونه حفره ای را ایجاد کنید. اگر کمی خلاقیت به خرج دهید، به الوار زیاد احتیاج نخواهید داشت. مطمئن شوید که این الوارها لیز نخورده و قبل از انجام این تمرین به کسی آسیب نخواهد رساند.
افراد تیم نجات معمولا باید از هر وسیله در دسترس استفاده کنند. فهرستی از وسایل متعلق به همسایگان تهیه کنید، بالاخص از نردبان‌ها، جک‌های ماشین، تبرها، وسایل نجاری، پتوها، طناب، وسایل کمک‌های اولیه، وسایل باغبانی، چراغ قوه‌ها، کلاه‌های ایمنی و دستکش‌ها. از محل دسترسی سریع به این وسایل اطلاع داشته باشید.
مهارت‌ها
عملیات نجات عملیاتی یک نفره و انفرادی نیست. توانایی کار گروهی به میزان زیادی بر موفقیت عملیات نجات می‌افزاید. در یک گروه هر فردی مهارت‌ها و یا تجاربی دارد که می‌تواند کارآمد باشد. حوادث افردی را که هیچ گاه یکدیگر را قبلا ندیده‌اند درکنار هم قرار داده و آنها را در راه رسیدن به هدف مشترکشان یعنی نجات جان انسان‌ها متحد می‌کند. اختصاص دادن دقایقی چند به بررسی و کشف مهارت‌ها و تجارب هر یک از اعضای تیم، یک مرحله اولیه مهم به شمار می‌رود. قدرت یک تیم بر تنوع اعضای آن و قدرت تیم در مانور دادن برروی این توانایی‌های گوناگون علمی و تجربی استوار است.
امدادگران باید اطلاعاتی راجع به طناب‌ها، گره‌ها و کابل‌ها داشته باشند. آنها می‌بایست از نحوه استفاده از جک‌ها و دیلم‌ها، دسته‌های زنجیر و نردبان‌ها اطلاع داشته باشند. آنها می‌بایست چگونگی تقویت ساختمان با استفاده از مصالح موجود در محل را فرا بگیرند. آنها می‌بایست از نحوه رفتار با مصدومان مطلع باشند؛ از این رو گذراندن یک دوره کمک‌های اولیه برای هر امدادگری الزامی است.
و اصل مهم دیگری که آنها می‌بایست فرا گیرند این است که به هنگام نجات دیگران زنده بمانند. برای این منظور آنها می‌بایست از نحوه ساخت ساختمان‌ها و فرو ریختن آنها مطلع باشند و نحوه کار کردن به ایمن‌ترین شکل ممکن در ساختمان‌های فروریخته، خرابه‌ها و آوار ها را فرا گیرند.
ساخت و ساز
بیشتر بناها در برابر اثرات فجایع طبیعی و تکنولوژیکی همانند طوفان‌های شدید، زلزله‌ها، سیل‌ها و یا انفجارها آسیب‌پذیر هستند. ولی میزان آسیب وارد شده به نوع فاجعه و ساخت بنا بستگی دارد. به عنوان مثال، ساختمان‌های اداری و کارخانه‌های مدرن اسکلت‌هایی آهنین دارند و نسبت به محلهای تجاری و منازل اطراف مقاومت بیشتری را در برابر حوادث از خود نشان می‌دهند. اگرچه، در فاجعه‌ای همانند یک زلزله عظیم، تقریبا همه انواع بناها آسیب خواهند دید؛ بعضی از ساختمان ها فرو خواهند ریخت و برخی دیگر با سقف ها و دیوارهای سست شده باقی خواهند ماند. به یاد داشته باشید که فرقی نمیکند که درجه آسیب چه میزان باشد، تکنیک‌هایی که برای نجات افراد به کار می‌برید، یکسان خواهد بود. مامورین نجات می‌بایست جهت حفظ امنیت خود و دیگران، الگوهایی که بر اساس آنها هر نوع ساختمان خاصی فرو می ریزد را فراگیرند. آنها همچنین می‌بایست مانع از کنجکاوی افراد آموزش ندیده در اطراف خرابه‌ها و آوارها شوند چرا که این امر موجب سقوط آوار بیشتر و آسیب بیشتر به آسیب دیدگان می‌شود.
انواع سقوط آوار و شکل‌گیری حفره‌ها
بیشتر ساختمان‌های تقویت نشده به صورت الگوهای تقریبا پیشبینی شده‌ای فرو می ریزند. معمولا بناهای فروریخته، حفره‌ها یا مثلث‌های نجاتی را ایجاد می‌کنند که افراد ممکن است بتوانند مدتی در آن مکان زنده بمانند. مامورین نجات می‌بایست از نحوه جستجو و مکان‌یابی این مثلث‌ها مطلع باشند.
هنگامی که کف، سقف و یا سایر قسمت‌های بزرگ ساختمان به سمتی تکیه داده است و از سمت دیگر فرو ریخته و یا آویزان شده، یک آوار شیب دار را بوجود می آورد.
سقف‌های منازل و یا ساختمان‌ها برای تحمل وزن آوارهای چند تنی ساخته نشده‌اند در نتیجه هنگامیکه وزن وسایل سنگین (همانند مبلمان و تجهیزات، یا پاره آجرها و الوارها ) در نزدیکی مرکز سقف جمع میشوند سقف فروریخته و یک آوار v شکل به وجود میاید.
هنگامیکه دیوارها متحمل وزن و تکیه‌گاه ساختمان سست و آسیب دیده میشوند می‌شکنند و حجم زیادی از آوار بر روی زمین و یا خیابان ریخته می‌شود. کف زمین، سقف و برخی از دیوارهای داخلی از تکیه‌گاه محروم بوده و به شکل یک کوپه فرو می‌ریزند بصورتی که فقط توسط مبلمان‌ها وقسمت‌های باقیمانده دیوارها از هم جدا میشوند. به این نوع آوار آوار پنکیکی می‌گویند . ممکن است مثلث‌های نجات توسط مبلمان‌ها به وجود آیند بصورتی‌که بتوان در این حفره‌های امن خزید و ایمن ماند .
مترجم: پرستو نیکرنگ مفرد
منبع: اداره ایمنی عمومی کانادا
فروشگاه اینترنتی الو ۱۲۵